INFOdoradca+ Informacje o zawodach - Wojewódzki Urząd Pracy w Białymstoku

Renowator mebli artystycznych 752204

• Konserwator mebli.
• Stolarz mebli artystycznych i wzorcowych.
• Stolarz meblowy.

W Międzynarodowym Standardzie Klasyfikacji Zawodów ISCO-08 odpowiada grupie:

• 7522 Cabinet-makers and related workers.

Według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007):

• Sekcja S – Pozostała działalność usługowa.

Notka metodologiczna

Opis informacji o zawodzie opracowano na podstawie:

• analizy źródeł (akty prawne, klasyfikacje krajowe, międzynarodowe), źródeł internetowych oraz wyników badań i analiz prowadzonych w projekcie PO KL (2011–2013) „Rozwijanie zbioru krajowych standardów kompetencji zawodowych wymaganych przez pracodawców”,
• analizy opisu zawodu zamieszczonego w wyszukiwarce opisów zawodów na Wortalu Publicznych Służb Zatrudnienia,
• zebranych opinii od recenzentów, członków panelu ewaluacyjnego oraz zespołu ds. walidacji i jakości informacji o zawodach.

Autorzy i eksperci opiniujący

Zespół Ekspercki:

• Alicja Kosterska – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
• Roman Włodzimierz Owczarz – STOLART-Studio S.C., Warszawa.
• Michał Szczucki – Pracownia renowacji mebli, Pruszków.

Zespół ds. walidacji i jakości informacji o zawodzie:

• Urszula Jeruszka – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
• Barbara Sajkiewicz – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
• Zdzisław Czajka – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
• Maciej Gruza – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.

Recenzenci:

• Urszula Przystalska – Międzynarodowa Wyższa Szkoła Logistyki i Transportu we Wrocławiu, Wrocław.
• Paweł Przystalski – DOLMEB Sp. z o.o. w Świdnicy, Świdnica.

Panel ewaluacyjny – przedstawiciele partnerów społecznych:

• Sławomir Zybura – Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Częstochowie, Częstochowa.
• Jan Kończak – Cech Rzemiosł Różnych, Radom.

Data (rok) opracowania opisu informacji o zawodzie: 2018 r.

Renowator mebli artystycznych zajmuje się renowacją ²⁸ i konserwacją ¹³ mebli współczesnych, zabytkowych ¹⁹ oraz artystycznych ¹⁸. Jego praca polega na naprawie, odnawianiu, wykańczaniu powierzchni mebli z zastosowaniem dawnych oraz nowoczesnych materiałów i technik. Wykorzystuje przy tym wiedzę nie tylko z zakresu stolarstwa, ale również m.in. historii sztuki, ornamentyki ²⁵, styloznawstwa ³⁵.

Opis pracy

Renowator mebli artystycznych wykonuje usługi w zakresie renowacji i konserwacji mebli współczesnych, zabytkowych oraz artystycznych. Zajmuje się naprawami (np. pęknięć, wypaczeń ⁴³) oraz wzmacnianiem konstrukcji mebli, rekonstrukcją i uzupełnianiem brakujących elementów i podzespołów mebli, impregnacją ⁹ drewna oraz eliminowaniem niszczących je owadów.

Zakres obowiązków w tym zawodzie obejmuje powierzchniową naprawę drewna litego ⁴ i powierzchni okleinowanych ²², wypełnianie ubytków oraz – w razie potrzeby – wymianę zniszczonych podzespołów i elementów mebli. Renowator mebli artystycznych wykonuje m.in. zabiegi snycerskie ³¹, usuwa stare powłoki wykończeniowe mebli, przygotowuje powierzchnie pod wykończenie, barwi drewno, wykańcza meble metodami tradycyjnymi i nowoczesnymi, konserwuje okucia ²⁴ meblowe i inne części wchodzące w skład mebli.

Wykonywane przez niego zabiegi dotyczą także materiałów drewnopochodnych ¹⁶ oraz takich jak np. szkło, metal, kompozyty ¹², ale też materiały tapicerskie ¹⁷. Renowator mebli artystycznych jest zawodem rzemieślniczym.

Sposoby wykonywania pracy

Pracownik w zawodzie renowator mebli artystycznych wykonuje pracę polegającą na:

• identyfikowaniu uszkodzeń mebla,
• czytaniu rysunków roboczych i sporządzaniu szkiców odręcznych,
• dobieraniu materiałów i technologii odpowiednich do przeprowadzenia prac, jakich wymaga dany mebel,
• obliczaniu zapotrzebowania materiałowego i kalkulacji kosztów usługi (w miarę zdobywanego doświadczenia),
• obsługiwaniu maszyn, elektronarzędzi ⁵ oraz narzędzi niezbędnych do wykonywania prac renowacyjnych oraz konserwatorskich,
• wykańczaniu powierzchni mebli (dobór i montaż okuć, wykańczanie malarsko-lakiernicze itp.),
• kontrolowaniu jakości wykonywanej pracy z uwzględnieniem funkcjonalności i estetyki wyrobów,
• czyszczeniu i konserwowaniu obsługiwanych maszyn oraz wykonywaniu prostych napraw,
• dokumentowaniu przebiegu prac w przypadku renowacji i konserwacji mebli zabytkowych,
• rozliczaniu kosztów zużytego materiału.

Więcej szczegółowych informacji znajduje się w sekcjach: 3.1. Zadania zawodowe oraz 3.2. Kompetencja zawodowa.

Warunki pracy

Miejscem pracy renowatora mebli artystycznych jest pracownia renowacyjna lub warsztat stolarski przystosowany do wykonywania prac renowatorskich. Renowator mebli artystycznych może również wykonywać swoją pracę w pomieszczeniu udostępnionym przez klienta, dla którego wykonuje usługę.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.1. Możliwości podjęcia pracy w zawodzie.

Wykorzystywane maszyny i narzędzia pracy

Renowator mebli artystycznych w swojej pracy będzie wykorzystywał różnego rodzaju maszyny, urządzenia i narzędzia stosowane w stolarstwie, w tym:

• strugnicę ³⁴;
• narzędzia ręczne, np. ściski stolarskie ³⁷, narzędzia do trasowania ⁴¹, narzędzia tnące (np. piły), narzędzia do wyrównywania powierzchni (np. strugi ³², tarniki ³⁸, pilniki ²⁷), narzędzia do wykonywania otworów (np. świdry, wiertła), dłuta ³,
• elektronarzędzia i maszyny stolarskie, np. wiertarki, wkrętarki ⁴², szlifierki ³⁶, frezarki ⁸, pilarki ²⁶, strugarki ³³, wyrzynarki ⁴⁴, tokarki ³⁹, czopiarki ², tokarko-kopiarki ⁴⁰, okleiniarki ²³ itp.,
• narzędzia do nakładania lakierów, farb i innych substancji chemicznych niezbędnych do wykonywania prac stolarskich (pędzle, wałki, urządzenia do malowania natryskowego itp.),
• urządzenia czyszczące, np. myjki do wałków, myjki ciśnieniowe.

Renowator mebli artystycznych pracuje w ubraniu roboczym, stosuje maski ochronne na twarz i inne wymagane na konkretnych stanowiskach pracy środki ochrony osobistej.

Organizacja pracy

Organizacja pracy renowatora mebli artystycznych zależy od systemu przyjętego w zakładzie pracy, w którym jest zatrudniony. W większości firm obowiązuje jedno- lub dwuzmianowy system pracy, a zadania są wykonywane w stałych godzinach, z reguły przez 8 godzin dziennie. Praca renowatora mebli artystycznych najczęściej ma charakter samodzielny i indywidualny, dlatego pracownik wykonujący zawód sam odpowiada za jakość wykonanej pracy. Renowator mebli artystycznych zatrudniony w większym warsztacie renowacyjnym lub np. w placówce muzealnej kontaktuje się ze współpracownikami i może podlegać przełożonemu, z którym uzgadnia kolejność robót i przez którego jest okresowo kontrolowany.

Renowator mebli artystycznych prowadzący własną firmę swój czas pracy dostosowuje do liczby zamówień i terminu realizacji przyjętych zleceń. Dodatkowo jest odpowiedzialny za poszukiwanie klientów i kontakty z nimi.

Zagrożenia mające wpływ na bezpieczeństwo pracy człowieka

W zawodzie renowator mebli artystycznych występują zagrożenia dla zdrowia spowodowane uciążliwymi warunkami pracy, np. hałasem, zapyleniem i bezpośrednim kontaktem z materiałami chemicznymi. Zagrożenia w pracy renowatora mebli artystycznych związane są z wykonywaniem takich czynności zawodowych, jak:

• obsługiwanie maszyn stolarskich,
• podnoszenie i przenoszenie ciężarów,
• manipulowanie ostrymi narzędziami przy drobnych elementach,
• długotrwała praca w pozycji stojącej lub praca w niewygodnych pozycjach (np. w pozycji schylonej, w przysiadzie, w pozycji klęczącej itp.),
• przebywanie w zanieczyszczonym pyłami powietrzu (zaleca się korzystanie z wyciągów, wentylatorów i odkurzaczy w celu zniwelowania zapylenia),

a także z kontaktem z substancjami łatwopalnymi i szkodliwymi (środki chemiczne, kleje, materiały malarsko-lakiernicze, rozpuszczalniki itp.).

Wymagania psychofizyczne

Dla pracownika wykonującego zawód renowator mebli artystycznych ważne są:

w kategorii wymagań fizycznych

• ogólna dobra wydolność fizyczna,
• sprawność układu kostno-stawowego,
• sprawność narządu wzroku,
• sprawność zmysłu dotyku;

w kategorii sprawności sensomotorycznych

• koordynacja wzrokowo-ruchowa,
• rozróżnianie barw,
• ostrość wzroku,
• spostrzegawczość,
• czucie dotykowe,
• zręczność palców,
• zręczność rąk;

w kategorii sprawności i zdolności

• uzdolnienia artystyczne,
• uzdolnienia techniczne,
• wyobraźnia i myślenie twórcze,
• zdolność koncentracji uwagi;

w kategorii cech osobowościowych

• samodzielność,
• samokontrola,
• dokładność,
• odporność emocjonalna,
• cierpliwość,
• wytrwałość.

Więcej informacji znajduje się w sekcjach: 3.3. Kompetencje społeczne; 3.4. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu.

Wymagania zdrowotne

W zawodzie renowator mebli artystycznych wymagana jest ogólna dobra sprawność fizyczna, wysoka zręczność rąk i palców oraz sprawność zmysłu dotyku.

Przeciwwskazaniem do pracy w zawodzie renowator mebli artystycznych są poważne dysfunkcje narządu wzroku, takie jak brak widzenia stereoskopowego, zaburzenia w rozróżnianiu barw oraz ograniczona ostrość wzroku niedająca się skorygować szkłami optycznymi lub soczewkami kontaktowymi.

Ograniczenia, które mogą uniemożliwić pracę w tym zawodzie, wiążą się również z dysfunkcjami znacznego stopnia kończyn dolnych oraz dysfunkcjami niewielkiego i znacznego stopnia kończyn górnych, zaburzeniami koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz zaburzeniami zmysłu dotyku, a także z epilepsją.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.4. Możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych w zawodzie.

Wykształcenie niezbędne do podjęcia pracy w zawodzie

Do podjęcia pracy w zawodzie renowator mebli artystycznych preferowane jest wykształcenie rzemieślnicze. W zawodzie mogą pracować też osoby, które ukończyły branżową szkołę I stopnia (dawniej zasadnicza szkoła zawodowa) w szkolnym zawodzie pokrewnym stolarz.

Pracę w zawodzie renowator mebli artystycznych może wykonywać również osoba, która:

• została przyuczona do zawodu,
• uzyskała doświadczenie w trakcie pracy.

Pracodawcy chętnie zatrudniają także osoby z wykształceniem średnim technicznym lub wyższym po kierunkach związanych ze stolarstwem i odpowiednim przeszkoleniu w zakresie konserwacji i renowacji mebli.

Bez względu na wybraną ścieżkę kształcenia, do pracy nad renowacją mebli niezbędna jest wiedza na temat mebli zabytkowych, technologii ich wytwarzania oraz konserwacji, a także z zakresu historii sztuki i ornamentyki. Renowator mebli artystycznych powinien łączyć tę wiedzę ze znajomością stolarstwa i stosowania substancji chemicznych, niezbędnych do wykonywania prac renowacyjnych.

Tytuły zawodowe, kwalifikacje i uprawnienia niezbędne/preferowane do podjęcia pracy w zawodzie

Do wykonywania zawodu renowator mebli artystycznych nie są wymagane tytuły zawodowe, kwalifikacje czy uprawnienia zawodowe. Jednak pracodawcy najchętniej zatrudniają osoby legitymujące się:

• świadectwem czeladniczym, a następnie dyplomem mistrzowskim w zawodzie renowator mebli artystycznych, nadawanymi w ramach kształcenia rzemieślniczego po spełnianiu wymagań formalnych i zdaniu egzaminu organizowanego przez Izby Rzemieślnicze,
• dyplomem potwierdzającym kwalifikację wyodrębnioną w zawodzie pokrewnym stolarz, po spełnieniu wymagań formalnych i zdaniu egzaminu organizowanego przez Okręgowe Komisje Egzaminacyjne.

Cenione jest również posiadanie:

• suplementu Europass (w języku polskim i angielskim), wydawanego na prośbę zainteresowanego przez Izby Rzemieślnicze oraz Okręgowe Komisje Egzaminacyjne,
• udokumentowanego doświadczenia w dziedzinie stolarstwa meblowego, znajomości historycznych technik stolarstwa meblowego, wiedzy na temat mebli zabytkowych oraz ich konserwowania z użyciem substancji chemicznych.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.2. Instytucje oferujące kształcenie, szkolenie i/lub potwierdzanie kompetencji w ramach zawodu.

Możliwości rozwoju zawodowego i awansu

Renowator mebli artystycznych może:

• rozpocząć pracę od stanowiska pomocnika, pracującego pod nadzorem czeladnika lub mistrza w zawodzie,
• następnie wraz z nabyciem doświadczenia i po spełnianiu formalnych wymogów (wymaganych w rzemiośle) zostać czeladnikiem i mistrzem w zawodzie.

Może też awansować na wyższe stanowiska w hierarchii zakładu – zostać np. kierownikiem muzealnej pracowni konserwacji mebli czy brygadzistą lub mistrzem w warsztacie renowacji mebli, który nadzoruje i zarządza zespołem kilku osób.

Renowator mebli artystycznych może ponadto rozwijać się zawodowo poprzez:

• uczestnictwo w szkoleniach organizowanych w przedsiębiorstwie, przez stowarzyszenia i inne organizacje branżowe, przez producentów materiałów renowacyjnych, elektronarzędzi i maszyn lub w wyspecjalizowanych szkołach, ośrodkach szkoleniowych i pracowniach rzemieślniczych oraz konserwacji zabytków,
• rozszerzenie swoich kompetencji zawodowych dzięki kształceniu/szkoleniu w zawodach pokrewnych,
• podjęcie studiów wyższych (pod warunkiem posiadania średniego wykształcenia oraz zdanego egzaminu maturalnego), a następnie podyplomowych na kierunkach związanych z historią sztuki oraz konserwacją i restauracją dzieł sztuki.

Osoby mające kompetencje w zawodzie renowatora mebli artystycznych mogą podjąć pracę w zawodach pokrewnych, takich jak stolarz mebli artystycznych i wzorcowych, stolarz meblowy, stolarz modelarz instrumentów muzycznych.

Pracownik w tym zawodzie może także założyć własną działalność gospodarczą, świadcząc usługi w zakresie renowacji mebli.

Możliwości potwierdzania kompetencji

Nabyte w procesie pracy kompetencje zawodowe właściwe dla zawodu renowator mebli artystycznych można potwierdzić w organizacjach rzemieślniczych egzaminem czeladniczym ¹ i mistrzowskim ²⁰.

Potwierdzenie kwalifikacji w pokrewnym zawodzie szkolnym stolarz w zakresie kwalifikacji AU.15 Wytwarzanie wyrobów stolarskich, po ukończeniu kwalifikacyjnego kursu zawodowego, jest możliwe przed Okręgową Komisją Egzaminacyjną. Do egzaminu można również przystąpić w trybie eksternistycznym.

Więcej informacji można uzyskać w Bazie Usług Rozwojowych https://uslugirozwojowe.parp.gov.pl oraz Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji https://rejestr.kwalifikacje.gov.pl

Osoba zatrudniona w zawodzie renowator mebli artystycznych może rozszerzać swoje kompetencje zawodowe w zawodach pokrewnych:

Pracownik w zawodzie renowator mebli artystycznych wykonuje różnorodne zadania, do których należą w szczególności:

• Z1 Organizowanie stanowiska pracy zgodnie z obowiązującymi zasadami ergonomii, bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska.
• Z2 Przyjmowanie mebli do renowacji i konserwacji oraz ocenianie ich stanu technicznego.
• Z3 Przeprowadzanie kalkulacji usługi i kosztów materiałów.
• Z4 Opracowywanie planu prac renowacyjnych i konserwatorskich.
• Z5 Przeprowadzanie konserwacji i renowacji mebli artystycznych połączone z obsługą i konserwowaniem maszyn, elektronarzędzi oraz narzędzi niezbędnych do prac renowacyjnych.
• Z6 Sporządzanie dokumentacji rysunkowej, fotograficznej oraz pisemnej ilustrującej przebieg prac renowacyjnych i konserwatorskich w przypadku mebli zabytkowych.

Kompetencja zawodowa Kz1: Wykonywanie renowacji i konserwacji mebli współczesnych, zabytkowych i artystycznych obejmuje zestaw zadań zawodowych Z1, Z2, Z3, Z4, Z5, Z6, do realizacji których wymagane są odpowiednie zbiory wiedzy i umiejętności.

Pracownik w zawodzie renowator mebli artystycznych powinien mieć kompetencje społeczne niezbędne do prawidłowego i skutecznego wykonywania zadań zawodowych.

W szczególności pracownik jest gotów do:

• Ponoszenia odpowiedzialności za wykonanie renowacji mebli współczesnych, zabytkowych i artystycznych.
• Rozwijania wiedzy i umiejętności zawodowych.
• Dostosowania swojego zachowania do zmian w środowisku pracy pracowni renowacji mebli.
• Wykonywania pracy częściowo samodzielnej i podejmowania współpracy w zorganizowanych warunkach pracy pracowni renowacji lub zakładu stolarskiego.
• Oceniania wpływu swoich działań dotyczących renowacji mebli artystycznych i zabytkowych realizowanych w ramach współpracy w zakładzie stolarskim i ponoszenia odpowiedzialności za ich skutki.
• Stosowania technik radzenia sobie ze stresem.
• Dzielenia się własnym doświadczeniem zawodowym.
• Przestrzegania zasad kultury i standardów etycznych.

Pracownik powinien mieć zdolność właściwego wykonywania zadań zawodowych i predyspozycje do rozwoju zawodowego. Dlatego wymaga się od niego odpowiednich kompetencji kluczowych. Zostały one zilustrowane w formie profilu (rys. 1) ukazującego ważność kompetencji kluczowych dla zawodu renowator mebli artystycznych.

Rys. 1. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu renowator mebli artystycznych

Uwaga:

Wykaz kompetencji kluczowych opracowano na podstawie wykazu stosowanego w Międzynarodowym Badaniu Kompetencji Osób Dorosłych − projekt PIAAC (OECD).

Kompetencje zawodowe pracownika w zawodzie renowator mebli artystycznych nawiązują do opisów poziomów Polskiej Ramy Kwalifikacji.

Opis zawodu, zadań zawodowych i wymagań kompetencyjnych może stanowić materiał informacyjny dla przygotowania (lub aktualizacji) opisów kwalifikacji wprowadzanych do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji (ZSK). Więcej informacji:

• Zintegrowany System Kwalifikacji: https://www.kwalifikacje.gov.pl
• Zintegrowany Rejestr Kwalifikacji: https://rejestr.kwalifikacje.gov.pl

Renowator mebli artystycznych może znaleźć zatrudnienie we wszelkiego rodzaju zakładach stolarskich i warsztatach zajmujących się renowacją mebli oraz firmach np. produkujących jachty.

Osoby posiadające szczególne doświadczenie i wiedzę w zakresie dawnych technologii meblarskich oraz dobrą znajomość zagadnień renowacji mebli zabytkowych mogą podjąć pracę w placówkach muzealnych jako konserwatorzy mebli oraz innych sprzętów drewnianych, znajdujących się w zbiorach muzeów.

Renowator mebli artystycznych może także założyć i prowadzić własną działalność gospodarczą, świadczącą usługi z zakresu renowacji i konserwacji mebli.

Kształcenie

Obecnie (2018 r.) kandydatów do pracy w zawodzie renowator mebli artystycznych kształci się w systemie nauki zawodu w rzemiośle (z udziałem pracodawców rzemieślników). Kompetencje w tym zawodzie potwierdzają Izby Rzemieślnicze.

Kompetencje przydatne do wykonywania zawodu renowator mebli artystycznych można również uzyskać w:

• szkole plastycznej (ogólnokształcąca szkoła sztuk pięknych, liceum plastyczne, policealna szkoła plastyczna), zwłaszcza w zakresie specjalności: techniki renowacyjne; specjalizacje: renowacja elementów architektury, renowacja mebli i wyrobów snycerskich,
• szkole policealnej w zawodzie pokrewnym stolarz i w ramach kwalifikacyjnego kursu zawodowego, który mogą prowadzić:
  • publiczne szkoły prowadzące kształcenie zawodowe,
  • niepubliczne szkoły posiadające uprawnienia szkół publicznych, prowadzące kształcenie zawodowe,
  • publiczne i niepubliczne placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego, ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego,
  • instytucje rynku pracy prowadzące działalność edukacyjno-szkoleniową,
  • podmioty prowadzące działalność oświatową na podstawie ustawy Prawo przedsiębiorców.

Kwalifikację wyodrębnioną w tym zawodzie potwierdzają Okręgowe Komisje Egzaminacyjne.

Szkolenie

Renowator mebli artystycznych może doskonalić swoją wiedzę i umiejętności, biorąc udział w:

• szkoleniach organizowanych przez przedsiębiorstwa na potrzeby własnych pracowników i kandydatów do pracy;
• szkoleniach organizowanych na wolnym rynku usług szkoleniowych przez stowarzyszenia i inne organizacje branżowe, jak również przez producentów materiałów renowacyjnych, elektronarzędzi i maszyn czy przez wyspecjalizowane ośrodki szkoleniowe.

Z reguły organizatorzy tych szkoleń poświadczają uzyskane przez uczestników kompetencje stosownymi certyfikatami/zaświadczeniami.

Obecnie (2018 r.) wynagrodzenia renowatora mebli artystycznych z reguły mieszczą się w przedziale 2100-3000 zł brutto miesięcznie.

Zarobki w tym zawodzie zależą przede wszystkim od jakości wykonywanej pracy, weryfikowanej przez rynek bądź pracodawcę, ale również od rodzaju firmy lub instytucji, w której zatrudniony jest pracownik i lokalizacji zakładu pracy.

W zawodzie renowator mebli artystycznych możliwe jest w ograniczonym zakresie zatrudnianie osób niepełnosprawnych.

Warunkiem niezbędnym do zatrudnienia osób niepełnosprawnych w zawodzie jest identyfikacja indywidualnych barier i dostosowanie technicznych i organizacyjnych warunków środowiska oraz stanowiska pracy do potrzeb zatrudnienia osób:

• z niewielką dysfunkcją kończyn dolnych (05-R), która nie wyklucza stania i samodzielnego poruszania się,
• z dysfunkcją narządu wzroku (04-O), pod warunkiem, że da się ją skorygować odpowiednimi szkłami lub soczewkami kontaktowymi zapewniającymi ostrość widzenia,
• z dysfunkcją narządu słuchu (03-L), pod warunkiem zapewnienia im odpowiedniej pomocy technicznej oraz właściwego przygotowania środowiska i stanowiska pracy np. pod kątem możliwości percepcji sygnałów alarmowych, a w przypadku osób słabosłyszących – z wyłączeniem czynności, podczas których praca musi być wykonywana w hałasie,
• z chorobami psychicznymi (02-P), pod warunkiem, że praca, poza wyjątkowymi sytuacjami (wyjazdy, sytuacje kryzysowe w firmie), nie zaburza rytmu dnia i nocy pracownika i zachowana jest zasada równego traktowania pracowników.